Tezos (XTZ) Nedir?

#tezos #xtz #altcoin
https://kriptoda.com/tezos-xtz-nedir/

Bitcoin’in özellikle 2008 küresel ekonomik krizinin ardından ortaya çıkışı oldukça manidardı. Ardından büyüyen kripto para ekosistemi bambaşka dünyalara kapı açan Ethereum projesiyle tanıştı ve değişim daha da hızlandı.

Kripto para piyasasında yeni olmayan arkadaşlar bazı projeler için, özellikle Ethereum’un peşinden kullanılan “killer” sözcüğüne şahit olmuşlardır: “Ethereum Killer!” ifadesinden bahsediyorum.

Killer en temel anlamıyla “katil” demek ama burada kastedilen şey “Bu öyle bir proje ki Ethereum’u bitirecek, mahvedecek” düşüncesidir.

Evet, Tezos için de “Ethereum Killer!” oldukça sık kullanılan tanımlamalardan biri. Projeyi anlatmaya başlamadan önce şunu açıkça ifade etmeliyim ki bugüne kadar hiçbir proje Ethereum’u bitiremedi, mahvedemedi. Bu o kadar kolay değil

Tezos; temelleri 2014’te Arthur ve Kathleen Breitman çifti tarafından atılmış, akıllı sözleşmeler ve merkeziyetsiz uygulamalar için bir platform olmayı amaç edinmiş, blockchain tabanlı bir projedir.

Arthur’un bir röportajda Tezos sözcüğünün Antik Yunan’da “akıllı sözleşmeler” anlamına geldiği belirtilmiş. Üstelik Investopedia sitesi de bunu ciddiye alarak yayınlamış. Bana komik gelse de göz ardı etmeden araştırdım ve böyle bir bilgiye ulaşamadım. Hem Antik Yunan’da akıllı sözleşmelerin ne işi olabilirdi ki J

“Akıllı sözleşmeler ve merkeziyetsiz uygulamalar” çok sık duyduğumuz terimler, peki Tezos’u farklı kılan şey nedir?

Tezos herhangi bir platform üzerine inşa edilmeden sıfırdan yaratılmış, eşsiz projelerden biri ama ben onu farklı yapan şeyler açısından ilk sıraya kesinlikle yönetim ve karar alma biçimini koyardım. Tezos kripto para ekosisteminde görebileceğiniz en demokratik yapıya sahip projelerden birisi ve belki de en önde geleni.

Yönetim tamamen toplulukta. Tezos topluluğu protokolde yapılması planlanan her türlü değişiklik için oy kullanıyor, fikir kabul edilirse değişiklik gerçekleştiriliyor ve ücret de token olarak ödeniyor.

Bu durum Tezos’ta hard fork ihtimalini neredeyse imkânsız hâle getiriyor çünkü dediğim gibi her konu oylamaya sunuluyor ve çoğunluğun dediği oluyor.

Projenin amacı Bitcoin ve Ethereum blockchain’lerini daha iyi hâle getirmek ve geliştirmek. Bu fikir Arthur’a ait. En başından beri Bitcoin’i takip eden Arthur, onu “geliştirilemez” olarak görüyor.

Proje Haziran 2017’de ICO gerçekleştirdi ve iki hafta içinde 232 milyon dolar topladı. Bu o dönem için bir rekordu. Ancak bu rekorun ardından, övgüler sıralanan Tezos o ilk dönemlerinde, ironik bir şekilde yönetişim problemleri yaşadı.

Problemin kaynağı İsviçreli Tezos Vakfı idi. Vakfın amacı Tezos protokolünü ve ilgili teknolojileri tanıtmak, geliştirmek, uygulamaları teşvik etmek ve desteklemek için fon dağıtmaktı. Niyet güzeldi fakat işler yolunda gitmedi.

Breitman çifti ile vakfın başkanı Johann Gevers arasında anlaşmazlıklar yaşandı. Burada detaya girmek istemiyorum. Bu anlaşmazlık sonucunda Tezos’un lansmanı ertelendi, Amerika Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu soruşturma başlattı ve XTZ yatırımcıları tarafından pek çok dava açıldı.

Fakat daha sonra Johann Gevers istifa etti, ortam sakinleşti ve Haziran 2018’de Betanet yayınlandı. Betanet’te problem yaşanmayınca da Eylül 2018’de Mainnet gerçekleşti.

Yaşanan olumsuzluklara rağmen XTZ fiyat anlamında hatta bazı dönemlerde Bitcoin ve Ethereum’a kıyasla çok iyi bir performans gösterdi.

Tezos ve Ethereum protokolleri arasında üç önemli fark var: Bunlar; yönetişim, konsensüs mekanizması ve akıllı sözleşmelerin programlama dili.

İlk madde, Yönetişim:
Merkeziyetsizlik ve yönetişim yapısı açısından bana göre Tezos önde yer alıyor. Çünkü Ethereum’da bütün değişikliklere Ethereum Vakfı ve geliştirme ekibi karar veriyor.

İkinci madde, Konsensüs Mekanizması:
Ethereum bildiğiniz üzere Proof of Work’ten Proof of Stake’e geçiş sürecinde. Tezos ise en başından beri Delegated Proof of Stake algoritmasını kullanıyor. Tezos’un algoritması olan bu DPoS, Proof of Work ve benzerlikleri olsa da Proof of Stake’ten büyük oranda farklılık gösteriyor. POS’a göre daha demokratik ve hızlı bir yapıya sahip.

Üçüncü madde, Programlama Dili:
Ethereum, akıllı sözleşmelerde, kurucu ortak Gavin Wood tarafından icat edilen Solidity programlama dilini kullanıyor –ki o da Vitalik gibi oldukça önemli bir isim-, Tezos ise kendi ekibi tarafından geliştirilen Michelson dilini kullanıyor.

Michelson, geliştiricilerin daha güvenli ve kaliteli akıllı sözleşmeler programlayabilmeleri için ek araçlar sağlıyor. Sağladığı kolaylıklar sebebiyle Solidity’den daha kullanışlı olduğu iddia ediliyor.

Tezos Ethereum’u tahtından indirebilir mi, bilinmez ancak piyasa değeri bakımından şu an 10. sırada ve popülerleşmeye devam ediyor.

? Faydalı bağlantılar ?
► Kriptoda Web Sitesi: https://kriptoda.com
► Gündem İçerkleri: https://kriptoda.com/kriptoda-gundem/
► Twitter Hesabı: https://twitter.com/kriptodacom
► Barış KARDEŞ’in Diğer İçerikleri: https://kriptoda.com/author/bariskardes/

Related Post:

About The Author

Kane Dane